Heidegebied

Het heidegebied omvat de Havelterberg bij de N375 (de weg Havelte naar Frederiksoord) tot de Studentenkampweg en vanaf de Schipslootweg, bijna bij Wapserveen tot aan de Uffelter Es. Dit is het domein van de Bruine Vuurvlinder.

 

"de bruine vuurvlinder"

 

Door het gebied loopt de Havelterberg van onder de es bij Uffelte via Holtinge naar de eigenlijke Havelterberg. Bij de weg naar Frederiksoord eindigt het gebied. De heuvelrug loopt wel door via de Bisschopsberg (bij het dorp Havelterberg) naar de Woldberg, ten noorden van Steenwijk. Deze rug stamt uit een koudere periode in de voorlaatste ijstijd, het Saalien. Toen ploegde een ijstong door het dal van de huidige Wapserveense A met de opgestuwde keten van heuvels tot gevolg. De Havelterberg is 16 meter hoog op het hoogste punt bij de welbekende Hunebedden.

Ook de laatste ijstijd, het Weichselien, heeft zijn sporen achtergelaten. Nederland was niet met ijs bedekt, maar was wel veranderd in een toendragebied. Eén van de overblijfselen is een prachtige pingo-ruïne ten noorden van Het Hunehuis: de Doeze. Een pingo is een komvormig dal met hoge randen. Deze is ontstaan doordat grondwater zich op het laagste punt van de omgeving verzamelde. Vervolgens bevroor het water in de winter en bolde op, omdat ijs meer ruimte nodig heeft dan water.

 

 

Dit proces herhaalde zich iedere winter, waardoor er een enorme heuvel van ijs werd gevormd. Uiteindelijk gleed de dekgrond eraf, waardoor de rand om het huidige dal ontstond. Vervolgens vulde het dal zich met water na het einde van de ijstijd. Er ligt nog steeds een dikke laag veen op de bodem van het dal.

 

Op de hoge randen van het dal zijn  sporen van vermoedelijk rendierjagers van de Ahrenburg cultuur gevonden. In het gebied van de Bisschopsberg tot aan Uffelte liggen heel veel grafheuvels vanuit alle perioden van de geschiedenis. De hunebedden aan de noordzijde van de Havelterberg zijn de bekendste.

 

Hieronder een voorbeeld van een pingo weergegeven, zoals die er in de ijstijd heeft uitgezien.

 

Hierboven een foto van een pingo, zoals die er nu uitziet: de welbekende Doeze. Dit is een foto van de noord-westrand. De cirkelvormige wal wordt mooi benadrukt door de rand van struikheide.  

In het Weichselien vonden tevens op uitgebreide schaal verstuivingen plaats door gebrek aan vegetatie.

Hierdoor vormden zich landduinen. Deze zijn vooral in het oosten en noordoosten van het gebied te vinden. In de uitgestoven kommen staat nu veelal water. Ze heten dobben.

 

Van de meer recente historie zijn veel sporen terug te vinden van de Tweede Wereldoorlog in de vorm van zand- afgravingen en de aanleg van start- en landingsbanen voor een militair vliegveld. In 1944 is het vliegveld intensief gebombardeerd door de geallieerden.

 

Deze foto is genomen na het bombardement. De witte stippen zijn bomkraters!

Middenonder ziet u het dorp Havelte liggen.

 

Door de hoogtevariatie in het terrein en doordat er keileem is afgezet, varieert de flora, soms over korte afstanden. De volgende habitattypen zijn te onderscheiden.

 

- Stuifzandheide met Struikhei                                

 

  Dit type omvat droge heiden op bovengenoemde zandduinen. In deze stuifzanden domineert de Struikhei met plaatselijk grazige vegetatie, die mozaïeken vormt met struikheide. De grassoorten bestaan uit Bochtige Smele en Schapengras, maar ook wel uit Borstelgras (Rode Lijst) en Tandjesgras. Bijzonder is dat dit type ideaal is voor de hier voorkomende vogelsoort Tapuit. Deze nestelt bij voorkeur in oude konijnenholen

 

- Zandverstuivingen

 

Hier komen de pioniers onder de planten voor. Dit habitattype komt voor op de overgang tussen zandverstuivingen en bossen of heide. Zonder beheer groeien alle stuifzanden langzaam dicht  met Schapegras, Bochtige Smele en Zandhaarmos. Na deze vastlegging gaat Bochtige Smele overheersen en gaan plaatselijk veel Grove Dennen kiemen. Uiteindelijk verandert het stuifzand in bos.

 

 

- Vochtige heiden

 

Dit zijn vochtige heidegemeenschappen op voedselarme, zure zand- en veenbodems. Dopheide is meestal de dominante soort. Hier en daar komen veel klokjesgentianen voor in de heidevegetatie. Maar ook, bepaald niet algemeen in Nederland: Arnica, beter bekend als Valkruid.

 

 

- Droge heiden

 

Hier voert struikheide de boventoon. Dit type komt over grote oppervlakten voor. Het is hier en daar sterk vergrast door het pijpenstrootje - soms domineert deze soort. Zie foto hiernaast.

 

 

- Heischrale graslanden

 

Dit habitattype omvat half natuurlijke graslanden op betrekkelijk zure zand- en grindbodems. Opvallende plantensoorten zijn: Wilde Tijm en Rozenkransje. Op de Havelterberg komen minderalgemene soorten voor als Gevlekte Orchis en Echte Guldenroede. Zeldzame soorten zijn Knollathyrus en Fraai Hertshooi. Deze komen voor op kleine locaties met keileem aan de oppervlakte.

 

De orchis (links) komt op veel plaatsen voor. Het muize-ooris niet algemeen. Achter de bloem zijn nog juist de blaadjes van de smalle weegbree zichtbaar. Rechts aan de rand van de foto ziet u het blad van het biggekruid. De groeiwijze van deze plant is vrijwel gelijk aan het muize-oor. Het blad lijkt echter op die van de paardenbloem.